Ruimte zien doen de hersenen zelf voor ons
Het menselijk oog, of eigenlijk het menselijk brein, zit soms heel vreemd in elkaar. Zeker als het over het zien van ruimte gaat. Of liever gezegd over diepte.
Ons oog is altijd geneigd om samen met de hersenen overal diepte te willen zien. Ook als er helemaal geen diepte is. Tenslotte is elke tekening of schildering gewoon gemaakt op een plat vlak
Zomaar wat lijnen
Zet een L-vorm op papier zoals hieronder. Iedereen zal het gewoon als twee lijnen zien die haaks op elkaar staan. Niets bijzonders, nietwaar?
Voeg er nu een schuine lijn aan toe. Zoals in de rechter figuur gedaan is. En heel veel mensen zullen het nu als deel van een ruimtelijk figuur gaan interpreteren. De derde lijn die rechts is toegevoegd zien we niet als schuin omhoog lopend in het platte vlak maar als een lijn die van ons vandaan loopt in een drie-dimensionale ruimte.
Neem nu als voorbeeld deze tekening. Twee vierkanten verbonden door schuine lijnen. Meer is het niet. Maar ziet u de diepte? Waarschijnlijk wel en ziet u een kubus
Van lijnen naar een kubus
Het is een kubus geworden. Gemaakt van een draadfiguur. Want we kijken er dwars doorheen. Er is dus wel degelijk een illusie van dieptewerking ontstaan. Je zou het een tekening in perspectief kunnen noemen.
Maar deze manier van perspectieftekenen zorgt voor nog een probleem. Wat als we nu deze kubus eens goed bestuderen. Kijken we nu tegen de onderkant aan van een kubus die boven ons zit of kijken we van bovenaf op een kubus die onder ons zit? Sterker nog, als we er meermalen naar kijken dan zullen we beide figuren herkennen. Ze zullen zelfs voor ons hoog heen en weer springen.
Ons oog ziet dus wel diepte in deze figuur. Maar een exacte duiding van richting is niet te geven. De figuur zal meer aangekleed moeten worden om het gewenste effect (kijken we erop of eronder) te bereiken.
Een voorbeeld van denkbeeldige ruimte
Nog een mooi voorbeeld van misbruik van het diepte willen zien vinden we in de beeldentuin in Washington DC.
Ruimte zien we ongemerkt
Als we aan komen lopen zien we gewoon een soort huisje. Met een gele en een witte muur en een grijs dak. De hoek waar de grijze en gele muur bij elkaar komen wijst uiteraard naar ons toe. Dat moet wel omdat we twee kanten van het huisje tegelijk kunnen zien.
Maar als we dichterbij komen dan zien we dat er helemaal geen sprake is van een huisje Het zijn een paar onder een vernuftige hoek geplaatste panelen die samen een perfecte illusie van een huisje geven. Sterker nog, de hoek waarvan we zeker wisten dat die naar ons toe wees, blijkt in werkelijkheid naar achteren te wijzen.
Wordt hier nu gebruik of misbruik van de wetten van het perspectief gemaakt?
Dat zal een ieder voor zich moeten bepalen. Maar een opmerkelijk fenomeen blijft het wel.
